Nieuwe zoekopdracht

Artrose heup-knie [richtlijn]

C.3.7 Shockwave

Bied geen behandeling met shockwave aan bij patiënten met heup- of knieartrose.

Noot 28. Shockwave

Uitgangsvraag
Wordt behandeling met shockwave aanbevolen bij patiënten met heup- en/of knieartrose ter verbetering van fysiek functioneren?
Deze uitgangsvraag is beantwoord door middel van een systematisch literatuuronderzoek. De conclusie is gebaseerd op drie RCT’s.[1-3]

 

Conclusie vanuit de literatuurstudie

Uitkomstmaat ‘fysiek functioneren’ (door de patiënt gerapporteerde uitkomsten). Het effect van behandeling met shockwave, vergeleken met geen shockwave, op het fysiek functioneren van mensen met knieartrose is onzeker. De kwaliteit van het bewijs is zeer laag. De effectiviteit van shockwavetherapie bij mensen met heupartrose is onbekend.

 

Van bewijs naar aanbeveling

Er is tegenstrijdig bewijs van zeer lage kwaliteit voor het effect van shockwave op het verbeteren van het fysiek functioneren. Op basis van de grote onzekerheid over het effect en de verwachte te verwaarlozen meerwaarde van de interventie boven de gebruikelijke zorg (i.e., oefentherapie en voorlichting/adviezen) is de werkgroep van mening dat de interventie sterk afgeraden kan worden, voor zowel heup- als knieartrose (‘bied de interventie niet aan’).

 

Aanbeveling

Bied geen behandeling met shockwave aan bij patiënten met heup- of knieartrose.

Noot 28. Shockwave

Complete uitgangsvraag volgens PICO
Wordt behandeling met shockwave (I) vergeleken met geen shockwave (C) aanbevolen voor de behandeling van patiënten met heup- en/of knieartrose (P) ter verbetering van fysiek functioneren (O)?

 

Zoekstrategie

Er is door het KNGF op 14 augustus 2017 een zoekactie uitgevoerd in PubMed, EMBASE, Web of Science, Cochrane Library, CENTRAL, EmCare en CINAHL, naar samenvattingen van de literatuur (i.e. systematische reviews; SR’s) en randomised controlled trials (RCT’s) met betrekking tot de effectiviteit van behandeling met shockwave bij patiënten met heup- en knieartrose. 

Selectiecriteria systematische review

Type studie SR en RCT
Type patiënt volwassenen met een klinische diagnose artrose
Type interventie elke vorm van behandeling met shockwave
Type vergelijking geen behandeling met shockwave
Type uitkomst fysiek functioneren (door de patiënt gerapporteerde uitkomsten)
SR = systematische review; RCT = randomised controlled trial.

 

Zoektermen

Zoekdatum 14 augustus 2017
Geraadpleegde databases PubMed, EMBASE, Web of Science, Cochrane Library, CENTRAL, EmCare, CINAHL.

Algemene zoektermen#

 ((“hip osteoarthritis”[tw] OR “knee osteoarthritis”[tw] OR “Osteoarthritis, Knee”[MeSH] OR “Osteoarthritis, Hip”[mesh] OR ((“Osteoarthritis”[Mesh] OR “osteoarthritis”[tw] OR osteoarthrit*[tw] OR “osteoarthrosis”[tw] OR osteoarthro*[tw] OR “degenerative arthritis”[tw] OR degenerative arthriti*[tw] OR “osteoarthrosis deformans”[tw]) AND (“Knee”[Mesh] OR “knee”[tw] OR “knees”[tw] OR “Knee Joint”[Mesh] OR “Hip”[Mesh] OR “hip”[tw] OR “hips”[tw] OR “Hip Joint” [Mesh] OR “menisci”[tw] OR “meniscus”[tw] OR menisc*[tw] OR “coxa”[tw] OR “coxas”[tw] OR “patellofemoral”[tw] OR “Patella”[Mesh] OR patella*[tw])) OR coxarthro*[tw] OR gonarthro*[tw]) AND (“Motion Therapy, Continuous Passive”[Mesh] OR “Continuous Passive Motion Therapy”[tw] OR “Continuous Passive Movement”[tw] OR “CPM Therapy”[tw] OR “Passive Stretching”[tw] OR “PNF Stretching”[tw] OR “musculoskeletal manipulations”[Mesh] OR “musculoskeletal manipulations”[tw] OR “Applied Kinesiology”[tw] OR “Chiropractic Manipulation”[tw] OR “Osteopathic Manipulation”[tw] OR “Soft Tissue Therapy”[tw] OR “Acupressure”[tw] OR “Massage” [Mesh] OR “massage”[tw] OR massag*[tw] OR “Zone Therapy”[tw] OR “Reflexology” [tw] OR “Rolfing”[tw] OR “Bodywork”[tw] OR Bodywork*[tw] OR “Electric stimulation therapy”[Mesh:NoExp] OR “electric stimulation therapy”[tw] OR “electrical stimulation therapy”[tw] OR “therapeutic electric stimulation”[tw] OR “therapeutic electrical stimulation”[tw] OR “electrotherapy”[tw] OR electrotherap*[tw] OR “interferential current electrotherapy”[tw] OR “electrical stimulation”[tw] OR “electrical nerve stimulation”[tw] OR “transcutaneous electric nerve stimulation” [Mesh:NoExp] OR “TENS”[tw] OR “transcutaneous electric nerve stimulation”[tw] OR “Ultrasonic Therapy”[Mesh] OR “therapeutic ultrasound”[tw] OR ultrasound therap*[tw] OR “ultrasonic therapy”[tw] OR “electromagnetic therapy”[tw] OR “Electromagnetic Radiation/therapeutic use”[Mesh] OR “Electromagnetic Phenomena/therapeutic use”[Mesh] OR “thermotherapy”[tw] OR “hot pack”[tw] OR “hot packs”[tw] OR hot pack*[tw] OR hotpack*[tw] OR “cold pack”[tw] OR “cold packs”[tw] OR cold pack*[tw] OR coldpack*[tw] OR “cold treatment”[tw] OR “heat treatment”[tw] OR “Hyperthermia, Induced”[Mesh] OR fever therap*[tw] OR heat therap*[tw] OR “Induced Hyperthermia”[tw] OR Thermotherap*[tw] OR “Therapeutic Hyperthermia”[tw] OR “Local Hyperthermia”[tw] OR “Hot Temperature”[mesh] OR “Cold Temperature”[mesh] OR “Cryotherapy”[mesh] OR “Hypothermia, induced” [mesh] OR cold temperature*[tw] OR Cryotherap*[tw] OR “Induced Hypothermia”[tw] OR therapeutic hypotherm*[tw] OR “low level laser therapy”[tw] OR “low level laser treatment”[tw] OR “low intensity laser”[tw] OR “soft-laser therapy”[tw] OR “low energy laser therapy”[tw] OR “low-power laser therapy”[tw] OR “low level laser”[tw] OR “low level lasers”[tw] OR “low intensity lasers”[tw] OR “low energy laser”[tw] OR “low energy lasers”[tw] OR “low-power laser”[tw] OR “lowpower lasers”[tw] OR “lllt”[tw] OR “Low-Level Light Therapy”[Mesh] OR “medical taping”[tw] OR “taping”[tw] OR “tape”[tw] OR “tapes”[tw] OR “taped”[tw] OR “kinesiotaping”[tw] OR “kinesio taping”[tw] OR kinesiotap*[tw] OR kinesio tap*[tw] OR “Bandages”[mesh] OR “Athletic Tape”[mesh] OR “Bandages”[tw] OR “Bandage”[tw] OR “Athletic Tape”[tw] OR “Athletic Tapes”[tw] OR “Hydrocolloid Bandages”[tw] OR “Biological Dressings”[tw] OR “Compression Bandages”[tw] OR “Compression Stockings”[tw] OR “Occlusive Dressings”[tw] OR “Hydrocolloid Bandage”[tw] OR “Biological Dressing”[tw] OR “Compression Bandage”[tw] OR “Compression Stocking”[tw] OR “Occlusive Dressing”[tw] OR “Dry needling”[tw] OR dry needl*[tw] OR “Acupuncture Therapy”[mesh] OR Acupunctur*[tw] OR Electroacupunctur*[tw] OR “Meridians”[tw] OR “Moxibustion”[tw] OR “Trigger Points”[tw] OR “Trigger Point”[tw] OR “Shockwave therapy”[tw] OR “Shock wave therapy”[tw] OR shockwav*[tw] OR shock wav*[tw] OR “High-Energy Shock Waves” [mesh] OR “HESW”[tw] OR “High Energy Shock Waves”[tw] OR “High-Energy Shock Wave”[tw] OR “Ultrasonic Shock Wave”[tw] OR “Ultrasonic Shock Waves”[tw] OR “Ultrasonic Shockwave”[tw] OR “Ultrasonic Shockwaves”[tw] OR “Ultrasonic Waves”[mesh] OR “Lithotripsy”[mesh] OR “Lithotripsy”[tw])) NOT (“Animals”[mesh] NOT “Humans”[mesh]))
# Om reden van efficiëntie zijn de searches voor heup en knie gezamenlijk gestart en vervolgens afzonderlijk afgerond.

 

Gevonden literatuur

De literatuursearch leverde 478 systematische literatuurstudies en 1157 RCT’s op. Deze zoekactie leverde geen SR op die zich specifiek richtte op behandeling met shockwave. Wel werden er drie RCT’s gevonden die voldeden aan de selectiecriteria bij de uitgangsvraag.[1-3]

Zie de flowchart voor een totaaloverzicht van de systematische literatuurstudie.

Systematische literatuurstudie naar de effectiviteit van shockwave.

Beschrijving studies

  • Cho et al., 2016 [1]. De RCT is uitgevoerd in Zuid-Korea. Er werden 18 mannelijke en vrouwelijke patiënten met knieartrose geïncludeerd die meer dan twee jaar geleden een beroerte hadden doorgemaakt. De patiënten werden gerandomiseerd toegewezen aan een groep die behandeld werd met shockwavetherapie (1000 impulsen à 0,05 mJ/mm2) en een groep die placeboshockwave kreeg. Er vonden drie behandelingen plaats met een interval van een week. Follow-up: 1 week.
  • Imamura, 2017 [2]. De RCT is uitgevoerd in Brazilië. Er werden 105 vrouwelijke patiënten met knieartrose geïncludeerd. De patiënten werden gerandomiseerd toegewezen aan een groep die werd behandeld met shockwave (2000 impulsen à 0,10 tot 0,16 mJ/mm2), of naar een groep die placeboshockwave kreeg. Er vonden 3 behandelingen plaats met een interval van een week. Follow-up: 3 maanden.
  • Zhao, 2013 [3]. De RCT is uitgevoerd in China. Er werden 70 mannelijke en vrouwelijke patiënten met knieartrose geïncludeerd. De patiënten werden gerandomiseerd toegewezen aan een groep die shockwave (4000 impulsen à 0,25 mJ/mm2) kreeg of naar een groep die placeboshockwave kreeg. Er vonden 4 behandelingen plaats met een interval van een week. Follow-up: 12 weken.

Kwaliteit van bewijs

Voor de uitkomstmaat ‘fysiek functioneren’ (patiëntgerapporteerde uitkomsten) bij vergelijking van shockwave vs. geen shockwave. De drie studies hadden een lage RoB, dus er vindt geen afwaardering plaats op basis van design. Vanwege inconsistentie vond afwaardering plaats. Mate van indirectheid was niet van toepassing en behoefde geen afwaardering. Onnauwkeurigheid was van toepassing vanwege het geringe aantal deelnemers (n = 193). De kans op publicatiebias lijkt reëel, daarom is hiervoor afgewaardeerd. De kwaliteit van bewijs wordt op basis van GRADE als ‘zeer laag’ beoordeeld. 

Methodologische kwaliteit van de geïncludeerde studies.

Effectiviteit

Uitkomstmaat ‘fysiek functioneren’ (door de patiënt gerapporteerde uitkomsten) bij vergelijking van behandeling met shockwave vs. geen shockwave. Zhao et al. laten een groot en significant verschil in effect zien op fysiek functioneren ten gunste van shockwave vergeleken met geen shockwave [3]. (tabel 28.4) Echter, zowel Cho et al. als Imamura et al. vinden geen significant verschil in fysiek functioneren tussen de interventie- en de controlegroep. [1,2] (tabel 28.4)

Tabel 28.4. Evidencetabel effectiviteit shockwave bij heup- en/of knieartrose

Aantal studies

GRADE

Aantal patiënten en effectenschattingend

Kwaliteit van bewijs

 

Designa

Inconsistentieb

Indirectheid

Onnauwkeurigheidc

Overig

 

 

Outcome QALY

3, n = 193

redelijk RoB

ja

nee

ja, n = 193

ja

Zhao et al. (n = 70) vinden een significant verschil in effect op fysiek functioneren in het voordeel van shockwave vs. geen shockwave.[3] Twee studies, die van Cho et al. en die van Imamura et al. (n = 123) vinden geen verschil in effect op fysiek functioneren tussen de interventie- en de controlegroep.[1,2]

zeer laag1

a Laag risico op bias (RoB): randomisatie adequaat + allocation concealed + intention to treat (ITT); hoog RoB: < 3 items laag risico; matig RoB: overige. b I2 > 40%; c Dichotome uitkomstmaat populatie (n > 300); continue uitkomstmaat populatie (n > 400); d Positief: effect is in het voordeel van oefentherapie.
1 Afwaardering voor design, inconsistentie en onnauwkeurigheid.

 

Evidence to decision

Voor het bepalen van de formulering (richting en sterkte) van aanbevelingen zijn, naast de conclusie uit de wetenschappelijke literatuur, ook aanvullende overwegingen (o.a. waarden/voorkeuren van de patiënt, toepasbaarheid in de praktijk) meegenomen. Hiervoor is de ‘Evidence to decision’ methode van GRADE gevolgd en het bestaande ‘GRADE Evidence to decision’ formulier in het Nederlands vertaald. Dit formulier is door de werkgroep tijdens een werkgroepvergadering besproken, waarna de formulering van de aanbeveling is bepaald.

Evidence to decision formulier.

 

  • 1. Cho SJ, Yang JR, Yang HS, et al. Effects of extracorporeal shockwave therapy in chronic stroke patients with knee osteoarthritis: a pilot study. Ann Rehabil Med. 2016;40(5):862-70.

  • 2. Imamura M, Alamino S, Hsing WT, et al. Radial extracorporeal shock wave therapy for disabling pain due to severe primary knee osteoarthritis. J Rehabil Med. 2017;49(1):54-62.

  • 3. Zhao Z, Jing R, Shi Z, et al. Efficacy of extracorporeal shockwave therapy for knee osteoarthritis: a randomized controlled trial. J Surg Res. 2013;185(2):661-6.

Algemene informatie

Auteurs | Ontwikkeling

Diagnostisch proces
Therapeutisch proces