Artrose heup-knie [richtlijn]
C.3.6 Passieve mobilisaties
Bied geen behandeling met passieve mobilisaties aan bij patiënten met heup- en/of knieartrose.
Noot 27. Passieve mobilisaties
Uitgangsvraag
Wordt behandeling met passieve mobilisaties aanbevolen bij patiënten met heup- en/of knieartrose ter verbetering van fysiek functioneren?
Deze uitgangsvraag is beantwoord door middel van een systematisch literatuuronderzoek. De conclusie is gebaseerd op één RCT.[2]
Conclusie vanuit de literatuurstudie
Uitkomstmaat ‘fysiek functioneren’ (door de patiënt gerapporteerde uitkomsten). Er bestaat geen effect van passieve mobilisaties ter aanvulling op de oefentherapeutische interventie op het fysiek functioneren van mensen met heupartrose, vergeleken met oefentherapie waarbij geen passieve verrichtingen worden aangeboden. De kwaliteit van bewijs is laag. Het effect van passieve mobilisaties bij mensen met knieartrose is onbekend.
Van bewijs naar aanbeveling
Er is bewijs van lage kwaliteit dat passieve mobilisaties als aanvulling op oefentherapie mogelijk niet effectief zijn in het verbeteren van fysiek functioneren. Op basis van de grote onzekerheid over het effect en de verwachte te verwaarlozen meerwaarde van de interventie boven de gebruikelijke zorg (i.e., oefentherapie en voorlichting/adviezen) is de werkgroep van mening dat de interventie sterk afgeraden kan worden voor zowel heup- als knieartrose (‘bied de interventie niet aan’).
Aanbeveling
Bied geen behandeling met passieve mobilisaties aan bij patiënten met heup- en/of knieartrose.
Noot 27. Passieve mobilisaties
Complete uitgangsvraag volgens PICO
Wordt behandeling met passieve mobilisatiesa (I) vergeleken met geen behandeling met passieve mobilisaties (C) aanbevolen voor de behandeling van patiënten met heup- en/of knieartrose (P) ter verbetering van fysiek functioneren (O)?
Zoekstrategie
Er is door het KNGF op 14 augustus 2017 een zoekactie uitgevoerd in PubMed, EMBASE, Web of Science, Cochrane Library, CENTRAL, EmCare en CINAHL, naar samenvattingen van de literatuur (i.e. systematische reviews; SR’s) en randomised controlled trials (RCT’s) met betrekking tot de effectiviteit van behandeling met passieve mobilisaties bij patiënten met heup- en knieartrose.
Selectiecriteria systematische review
| Type studie | SR en RCT |
| Type patiënt | volwassenen met een klinische diagnose artrose |
| Type interventie | elke vorm van behandeling met passieve mobilisaties |
| Type vergelijking | geen behandeling met passieve mobilisaties |
| Type uitkomst | fysiek functioneren (door de patiënt gerapporteerde uitkomsten) |
| SR = systematische review; RCT = randomised controlled trial. | |
Zoekcriteria
| Zoekdatum | 14 augustus 2017 |
| Geraadpleegde databases | PubMed, EMBASE, Web of Science, Cochrane Library, CENTRAL, EmCare, CINAHL. |
| Algemene zoektermen# | ((“hip osteoarthritis”[tw] OR “knee osteoarthritis”[tw] OR “Osteoarthritis, Knee”[MeSH] OR “Osteoarthritis, Hip”[mesh] OR ((“Osteoarthritis”[Mesh] OR “osteoarthritis”[tw] OR osteoarthrit*[tw] OR “osteoarthrosis”[tw] OR osteoarthro*[tw] OR “degenerative arthritis”[tw] OR degenerative arthriti*[tw] OR “osteoarthrosis deformans”[tw]) AND (“Knee”[Mesh] OR “knee”[tw] OR “knees”[tw] OR “Knee Joint”[Mesh] OR “Hip”[Mesh] OR “hip”[tw] OR “hips”[tw] OR “Hip Joint”[Mesh] OR “menisci”[tw] OR “meniscus”[tw] OR menisc*[tw] OR “coxa”[tw] OR “coxas”[tw] OR “patellofemoral”[tw] OR “Patella”[Mesh] OR patella*[tw])) OR coxarthro*[tw] OR gonarthro*[tw]) AND (“Motion Therapy, Continuous Passive”[Mesh] OR “Continuous Passive Motion Therapy”[tw] OR “Continuous Passive Movement”[tw] OR “CPM Therapy”[tw] OR “Passive Stretching”[tw] OR “PNF Stretching”[tw] OR “musculoskeletal manipulations”[Mesh] OR “musculoskeletal manipulations”[tw] OR “Applied Kinesiology”[tw] OR “Chiropractic Manipulation”[tw] OR “Osteopathic Manipulation”[tw] OR “Soft Tissue Therapy”[tw] OR “Acupressure”[tw] OR “Massage”[Mesh] OR “massage”[tw] OR massag*[tw] OR “Zone Therapy”[tw] OR “Reflexology”[tw] OR “Rolfing”[tw] OR “Bodywork”[tw] OR Bodywork*[tw] OR “Electric stimulation therapy”[Mesh:NoExp] OR “electric stimulation therapy”[tw] OR “electrical stimulation therapy”[tw] OR “therapeutic electric stimulation”[tw] OR “therapeutic electrical stimulation”[tw] OR “electrotherapy”[tw] OR electrotherap*[tw] OR “interferential current electrotherapy”[tw] OR “electrical stimulation”[tw] OR “electrical nerve stimulation”[tw] OR “transcutaneous electric nerve stimulation”[Mesh:NoExp] OR “TENS”[tw] OR “transcutaneous electric nerve stimulation”[tw] OR “Ultrasonic Therapy”[Mesh] OR “therapeutic ultrasound”[tw] OR ultrasound therap*[tw] OR “ultrasonic therapy”[tw] OR “electromagnetic therapy”[tw] OR “Electromagnetic Radiation/therapeutic use”[Mesh] OR “Electromagnetic Phenomena/therapeutic use”[Mesh] OR “thermotherapy”[tw] OR “hot pack”[tw] OR “hot packs”[tw] OR hot pack*[tw] OR hotpack*[tw] OR “cold pack”[tw] OR “cold packs”[tw] OR cold pack*[tw] OR coldpack*[tw] OR “cold treatment”[tw] OR “heat treatment”[tw] OR “Hyperthermia, Induced”[Mesh] OR fever therap*[tw] OR heat therap*[tw] OR “Induced Hyperthermia”[tw] OR Thermotherap*[tw] OR “Therapeutic Hyperthermia”[tw] OR “Local Hyperthermia”[tw] OR “Hot Temperature”[mesh] OR “Cold Temperature”[mesh] OR “Cryotherapy”[mesh] OR “Hypothermia, induced”[mesh] OR cold temperature*[tw] OR Cryotherap*[tw] OR “Induced Hypothermia”[tw] OR therapeutic hypotherm*[tw] OR “low level laser therapy”[tw] OR “low level laser treatment”[tw] OR “low intensity laser”[tw] OR “soft-laser therapy”[tw] OR “low energy laser therapy”[tw] OR “low-power laser therapy”[tw] OR “low level laser”[tw] OR “low level lasers”[tw] OR “low intensity lasers”[tw] OR “low energy laser”[tw] OR “low energy lasers”[tw] OR “low-power laser”[tw] OR “low-power lasers”[tw] OR “lllt”[tw] OR “Low-Level Light Therapy”[Mesh] OR “medical taping”[tw] OR “taping”[tw] OR “tape”[tw] OR “tapes”[tw] OR “taped”[tw] OR “kinesiotaping”[tw] OR “kinesio taping”[tw] OR kinesiotap*[tw] OR kinesio tap*[tw] OR “Bandages”[mesh] OR “Athletic Tape”[mesh] OR “Bandages”[tw] OR “Bandage”[tw] OR “Athletic Tape”[tw] OR “Athletic Tapes”[tw] OR “Hydrocolloid Bandages”[tw] OR “Biological Dressings”[tw] OR “Compression Bandages”[tw] OR “Compression Stockings”[tw] OR “Occlusive Dressings”[tw] OR “Hydrocolloid Bandage”[tw] OR “Biological Dressing”[tw] OR “Compression Bandage”[tw] OR “Compression Stocking”[tw] OR “Occlusive Dressing”[tw] OR “Dry needling”[tw] OR dry needl*[tw] OR “Acupuncture Therapy”[mesh] OR Acupunctur*[tw] OR Electroacupunctur*[tw] OR “Meridians”[tw] OR “Moxibustion”[tw] OR “Trigger Points”[tw] OR “Trigger Point”[tw] OR “Shockwave therapy”[tw] OR “Shock wave therapy”[tw] OR shockwav*[tw] OR shock wav*[tw] OR “High-Energy Shock Waves”[mesh] OR “HESW”[tw] OR “High Energy Shock Waves”[tw] OR “High-Energy Shock Wave”[tw] OR “Ultrasonic Shock Wave”[tw] OR “Ultrasonic Shock Waves”[tw] OR “Ultrasonic Shockwave”[tw] OR “Ultrasonic Shockwaves”[tw] OR “Ultrasonic Waves”[mesh] OR “Lithotripsy”[mesh] OR “Lithotripsy”[tw])) NOT (“Animals”[mesh] NOT “Humans”[mesh])) |
| # Om reden van efficiëntie zijn de searches voor heup en knie gezamenlijk gestart en vervolgens afzonderlijk afgerond. | |
Gevonden literatuur
De literatuursearch met betrekking tot niet-oefentherapeutische interventies, waaronder passieve mobilisaties, bij patiënten met heup- en knieartrose leverde 478 SR’s en 1157 RCT’s op. De SR van Wang et al. vormt de basis voor beantwoording van deze uitgangsvraag.[1] De review omvat literatuur tot oktober 2014 en scoort goed op de AMSTAR (10/10). Het KNGF heeft de review van Wang et al. gecomplementeerd met een search naar RCT’s tot 14 augustus 2017. Uiteindelijk voldeed één RCT (n = 86) aan de selectiecriteria bij de uitgangsvraag.[2]
Zie de flowchart voor een totaaloverzicht van de systematische literatuurstudie.
Systematische literatuurstudie naar de effectiviteit van passieve mobilisaties.
Beschrijving studies
French et al., 2013 [2]. De RCT is uitgevoerd in het Verenigd Koninkrijk. Er werden 86 mannelijke en vrouwelijke patiënten met heupartrose geïncludeerd. De patiënten werden gerandomiseerd toegewezen aan twee groepen: de ene groep werd behandeld met passieve mobilisaties als aanvulling op oefentherapie (n = 43) en de andere groep met enkel oefentherapie (n = 43). De interventie bestond uit 6 tot 8 sessies met mobilisatietechnieken van 15 minuten die zich richtten op het opheffen van pijn en stijfheid, aanvullend op 30 minuten oefentherapie, in de loop van 8 weken. De controlegroep ontving 6 tot 8 sessies met enkel 30 minuten oefentherapie in de loop van 8 weken. Follow-up: 18 weken.
Kwaliteit van bewijs
Uitkomstmaat ‘fysiek functioneren’ (door de patiënt gerapporteerde uitkomsten) bij vergelijking van passieve mobilisaties plus oefentherapie vs. enkel oefentherapie: De studie van French, 2013 [2] had een lage RoB, dus er vindt geen afwaardering plaats op basis van design.[2] Inconsistentie en mate van indirectheid waren niet van toepassing en behoefden geen afwaardering. Onnauwkeurigheid was van toepassing vanwege het geringe aantal deelnemers (n = 86). De kans op publicatiebias lijkt reëel, daarom is hiervoor afgewaardeerd. De kwaliteit van bewijs is laag.
Methodologische kwaliteit van de geïncludeerde studie.
Effectiviteit
Uitkomstmaat ‘fysiek functioneren’ (door de patiënt gerapporteerde uitkomsten) bij vergelijking van passieve mobilisaties plus oefentherapie vs. enkel oefentherapie. French et al. vinden geen verschil in effect op fysiek functioneren tussen de interventie- en de controlegroep [2].
Evidencetabel effectiviteit passieve mobilisaties bij heup- en/of knieartrose.
| Aantal studies | GRADE | Aantal patiënten en effectenschattingend | Kwaliteit van bewijs | ||||||
|
| Designa | Inconsistentieb | Indirectheid | Onnauwkeurigheidc | Overig |
|
| ||
| Outcome QALY | |||||||||
| 1, n = 86 | laag RoB | n.v.t. | nee | ja, n = 86 | ja | French et al. vinden geen significant verschil in effect op fysiek functioneren tussen behandeling met passieve mobilisaties als aanvulling op oefentherapie en enkel oefentherapie.[2] | laag1 | ||
| a Laag risico op bias (RoB): randomisatie adequaat + allocation concealed + intention to treat (ITT); hoog RoB: < 3 items laag risico; matig RoB: overige. b I2 > 40%; c Dichotome uitkomstmaat populatie (n > 300); continue uitkomstmaat populatie (n > 400); d Positief: effect is in het voordeel van oefentherapie. | |||||||||
Evidence to decision
Voor het bepalen van de formulering (richting en sterkte) van aanbevelingen zijn, naast de conclusie uit de wetenschappelijke literatuur, ook aanvullende overwegingen (o.a. waarden/voorkeuren van de patiënt, toepasbaarheid in de praktijk) meegenomen. Hiervoor is de ‘Evidence to decision’ methode van GRADE gevolgd en het bestaande ‘GRADE Evidence to decision’ formulier in het Nederlands vertaald. Dit formulier is door de werkgroep tijdens een werkgroepvergadering besproken, waarna de formulering van de aanbeveling is bepaald.
Evidence to decision formulier.
1. Wang Q, Wang TT, Qi XF, et al. Manual therapy for hip osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Pain Physician. 2015;18(6):E1005-20.
2. French HP, Cusack T, Brennan A, et al. Exercise and manual physiotherapy arthritis research trial (EMPART) for osteoarthritis of the hip: a multicenter randomized controlled trial. Arch Phys Med Rehabil. 2013;94(2):302-14.
Algemene informatie
Diagnostisch proces
Therapeutisch proces
- C.1 Voorlichting en advies
- C.2 Oefentherapie
- C.2.1 Conservatieve fase
- C.2.2 Preoperatieve fase gewrichtsvervanging vanwege heup- en/of knieartrose
- C.2.3 Postoperatieve fase na gewrichtsvervanging vanwege heupartrose
- C.2.4 Postoperatieve fase na gewrichtsvervanging vanwege knieartrose
- C.2.5 FITT-factoren
- C.2.6 Aanpassingen oefentherapie vanwege comorbiditeit
- C.2.7 Aanpassingen oefentherapie vanwege inadequate pijncoping
- C.3 Niet-oefentherapeutische interventies
- Massage
- TENS
- Continuous passive motion
- Elektromagnetisch veld
- Low level laser therapie
- Passieve mobilistaties
- Shockwave
- Taping
- Thermotherapie
- Ultrageluid
- C.4 Evaluatie en afsluiting therapeutisch proces