Individueel en algemeen belang

Een zorgrelatie is gebaseerd op wederzijds vertrouwen. Dat is alleen maar mogelijk als de patiënt weet dat zijn privacy is beschermd binnen de behandelrelatie. Daarnaast dient het medisch beroepsgeheim ook een algemeen belang. Zonder beroepsgeheim bestaat er een risico dat patiënten terughoudend worden met het zoeken van hulp. Het beroepsgeheim is dus ook een waarborg voor een vrije toegang tot de gezondheidszorg.

Wat valt er onder de geheimhoudingsplicht?

Als fysiotherapeut mag je niet alleen de medische informatie van de patiënt zelf niet zonder zijn toestemming delen, ook alle andere informatie die je over de patiënt en diens naasten te weten komt valt onder het beroepsgeheim.

Doorbreken van het beroepsgeheim

Het doorbreken van het beroepsgeheim zonder dat hiervoor een zeer goede reden is kan ernstige gevolgen hebben. Het kan leiden tot een tuchtklacht, een strafrechtelijke vervolging en/of een civiele procedure waarbij schade wordt geclaimd.

Toch mag je in bepaalde situaties wel je beroepsgeheim doorbreken. In de eerste plaats kan dit natuurlijk als er toestemming is van de patiënt, maar het kan ook verplicht zijn op grond van een wettelijke bepaling (bijvoorbeeld bij een controle van de NZa of zorgverzekeraar). Daarnaast mag je dit bijvoorbeeld doen als er sprake is van een ‘conflict van plichten’.  

Het conflict van plichten

Dit is een situatie waarin je als fysiotherapeut de afweging moet maken of je je beroepsgeheim doorbreekt vanwege een ander belang: het voorkomen van mogelijk ernstige schade voor een ander of meerdere anderen. Een conflict van plichten kan bijvoorbeeld ontstaan als een patiënt aangeeft dat hij iemand iets ernstigs aan wil doen, een minderjarige patiënt die aangeeft dat hij aan zelfdoding denkt of een patiënt die diep in het criminele circuit zit en jou deelgenoot maakt van drugsdeals, wapenhandel en afrekeningen.

De beslissing of je het beroepsgeheim al dan niet te doorbreekt ligt bij jezelf. In het geval van het bestaan van een conflict van plichten mag je spreken, maar het is niet verplicht. Bij de afweging moet je wel een aantal criteria in acht nemen, die te vertalen zijn naar een aantal vragen die je positief moet kunnen beantwoorden voordat je besluit informatie te delen:

• Heb ik er alles aan gedaan om toestemming te krijgen om mijn beroepsgeheim te doorbreken of ben ik er zeker van dat dat het vragen van toestemming in verband met (het aanzienlijk risico op) ernstige schade niet mogelijk is?;
• Raak ik in gewetensnood door te blijven zwijgen?;
• Is het waarschijnlijk dat het bewaren van het beroepsgeheim ernstige schade op kan leveren voor een ander?;
• Is het vrijwel zeker dat met het doorbreken van het beroepsgeheim de schade aan een ander kan worden voorkomen of beperkt?;
• Is het zeker dat het probleem niet op een andere manier op te lossen is?;
• Deel ik alleen de hoogst noodzakelijke informatie en verstrek ik die aan niet meer personen of instanties dan noodzakelijk is voor dit doel?

Deze afweging en het besluit moet worden vastgelegd in het dossier en, tenzij dit echt onmogelijk is, vertel je aan de patiënt dat je informatie hebt gedeeld met derden.

Speciale situatie: Het meldrecht bij vermoeden van kindermishandeling en huiselijk geweld

Er zijn wettelijke bepalingen die een zorgverlener niet de plicht, maar het recht geven om het beroepsgeheim te doorbreken. Onder het meldrecht vallen bijzondere situaties waarin je medische gegevens mag verstrekken zonder toestemming van de patiënt. Bijvoorbeeld als je een gegrond vermoeden hebt van kindermishandeling of huiselijk geweld. Je mag dan zonder toestemming van een patiënt gegevens verstrekken aan Veilig Thuis, als dat noodzakelijk is om kindermishandeling en/of huiselijk geweld te stoppen. Of om redelijke vermoedens hiervan te laten onderzoeken. Openheid en eerlijkheid naar alle betrokkenen heeft altijd de voorkeur, maar soms kan dat niet. Bijvoorbeeld omdat er toestemming geweigerd wordt om informatie te delen terwijl er wel een veiligheidsrisico aanwezig is of omdat door overleg met het gevaar voor een kind of cliënt vergroot wordt.

Aan deze doorbreking van het medisch beroepsgeheim moet een uitgebreide en zeer zorgvuldige afweging vooraf gaan. Daarom ben je als fysiotherapeut verplicht het stappenplan en afwegingskader van de KNGF-meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling te doorlopen.

Vraag advies

Je moet uiteindelijk zelf de afweging maken of je je beroepsgeheim doorbreekt, maar het is verstandig om anderen met je mee te laten denken. Leg de casus (anoniem) voor aan een collega of aan je leidinggevende. Ook kan je voor overleg contact opnemen met de afdeling Ledenadvies van het KNGF. Dat kan op telefoonnummer 033 - 467 29 64 of per e-mail: [email protected]