Aanleiding

In de huidige ‘KNGF-richtlijn lage rugpijn’ wordt aanbevolen kortdurende massage te overwegen ter vermindering van pijn bij stoornissen in gewrichtsfuncties of bij toegenomen spierspanning (KNGF 2013). Wel is het advies om terughoudend te zijn ten aanzien van passieve behandelvormen, omdat behandeling en begeleiding gericht moeten zijn op zelfredzaamheid van de patiënt. De aanbeveling wordt onderbouwd door een Cochrane-review waarin 13 gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken zijn geïncludeerd (Furlan 2008). Sindsdien is er nieuwe literatuur gepubliceerd en lijkt de nadruk nog meer gelegd te worden op het activerende beleid. Recent systematisch literatuuronderzoek heeft 22 richtlijnen geïdentificeerd over de behandeling van patiënten met lage rugpijn (Ng 2020, 2021). In zeven van de 22 richtlijnen is een aanbeveling geformuleerd over massage; in vijf wordt massage aanbevolen en in twee is de aanbeveling over massage onduidelijk of tegenstrijdig (Ng 2020, 2021). De richtlijn van het ‘National Institute for Health and Care Excellence’ (NICE) beveelt aan massage (als een vorm van manuele therapie) te overwegen, maar alleen als onderdeel van een behandeling die bestaat uit oefentherapie met of zonder gedragsmatige therapie (De Campos 2017). Ook de ‘NHG Standaard Aspecifieke lage rugpijn’ benadrukt dat het belangrijkste doel van de behandeling gericht is op het bevorderen van herstel en participatie en dat de therapie een activerende benadering moet hebben (NHG-Werkgroep Standaard Aspecifieke lage rugpijn 2017). 

De aanbevelingen binnen de richtlijnen zijn gebaseerd op literatuur waarin massage wordt vergeleken met een placebobehandeling of met verschillende controle-interventies. Binnen de bestaande richtlijnen is echter niet gekeken naar de evidentie waarin de toegevoegde waarde van massage op oefentherapie is onderzocht, vergeleken met alleen oefentherapie.

Uitgangsvraag

Wordt massage, in toevoeging op oefentherapie aanbevolen bij patiënten met lage rugpijn?

Methode

Voor de beantwoording van deze uitgangvraag is systematisch literatuuronderzoek uitgevoerd en zijn overwegingen in kaart gebracht volgens het ‘GRADE Evidence-to-decision framework’ (Alonso-Coello 2016ab).

Conclusies op basis van de literatuur 

De studies zijn geselecteerd uit twee Cochrane-reviews (Furlan 2008, 2015) en zijn gevonden met een aanvullende zoekactie tot 25 januari 2021. Voor de beantwoording van deze uitgangsvraag zijn twee RCT’s geanalyseerd (Bellido-Fernandez 2018; Preyde 2000). Deze RCT’s includeerden in totaal 131 patiënten met lage rugpijn. Beide richtten zich op patiënten met chronische lage rugpijn. Geen van de studies rapporteerde uitstraling naar de benen. Een RCT rapporteerde onvoldoende gegevens voor opname in de meta-analyse (Bellido-Fernandez 2018). Uit de resultaten van de andere RCT (Preyde 2000) blijkt dat massage in toevoeging op oefentherapie een klinisch-relevant effect heeft op pijn (VAS 0-100; MD 18,20; 95%-BI 10,03 tot 26,37; lage bewijskracht) en fysiek functioneren (RMDQ 0-24; MD 4,17; 95%-BI 2,02 tot 6,32; lage bewijskracht) bij patiënten met chronische lage rugpijn op korte termijn vergeleken met alleen oefentherapie. Er zijn geen RCT’s gevonden die het effect op pijn en/of fysiek functioneren hebben gemeten op lange termijn.

Conclusies op basis van de overwegingen

De resultaten van het systematisch literatuuronderzoek laten zien dat massage mogelijk een positief effect heeft op pijn en fysiek functioneren op korte termijn wanneer het wordt toegevoegd aan oefentherapie. Echter, gezien de lage bewijskracht is de toegevoegde waarde van massage op oefentherapie nog wel met veel onzekerheid omgeven.

Op korte termijn is massage als enkelvoudige therapie bij patiënten met subacute en chronische lage rugpijn effectiever op pijn en fysiek functioneren dan sham therapie, wachtlijst, of geen behandeling, maar niet op lange termijn (lage tot zeer lage bewijskracht), zo bleek uit het literatuuronderzoek van de Cochrane Library.
Op pijn alleen is massage wel effectiever in vergelijking met een andere interventie (manipulatie, mobilisatie, TENS, acupunctuur, tractie, ontspanningstherapie, fysiotherapie, oefentherapie of educatie), maar dat effect wordt niet gevonden voor fysiek functioneren, noch op de korte, noch op de lange termijn (Furlan 2015). 
De werkgroep is van mening dat massage als op zichzelf staande interventie binnen de fysiotherapie sterk afgeraden dient te worden, aangezien er (inter)nationaal en multidisciplinair consensus is over de noodzaak van een actieve benadering die is gericht op bewegen en de zelfredzaamheid van de patiënt.

De werkgroep is van mening dat kortdurende massage bij patiënten met een sterke voorkeur of sterke verwachtingen dan wel overtuigingen ten aanzien van massage ingezet kan worden, maar alleen met als doel bereidwilligheid ten aanzien van een actieve benadering te creëren en te komen tot bewegen en zelfredzaamheid. 

Literatuur

Om de uitgangsvraag te kunnen beantwoorden, is er een systematische literatuuranalyse verricht naar de volgende onderzoeksvraag (PICO):

• Wat zijn de gewenste en ongewenste effecten (O) van massage als aanvulling op oefentherapie (I) versus alleen oefentherapie (C) bij patiënten met lage rugpijn met of zonder uitstraling, zonder belangrijke alarmsymptomen (P)?
• Oefentherapie alleen kan al dan niet in combinatie zijn met voorlichting of informatie en advies.

Op basis van literatuur selecteerde de werkgroep als cruciale uitkomstmaten ‘pijn’ en ‘fysiek functioneren’ (Chiarotto 2015; ICHOM Working Group Members for Low Back Pain 2017; Verburg 2019).

Ongewenste effecten zijn alle nadelige effecten die mogelijk gerelateerd zijn aan de interventie (bijvoorbeeld een toename van de pijn en/of beperkingen in fysiek functioneren, of pijn en/of beperkingen in fysiek functioneren van andere aard dan waar men in eerste instantie voor kwam, optredend direct na de interventie).

Zoekactie

Het literatuuronderzoek is hiërarchisch uitgevoerd; in eerste instantie is gezocht naar bestaande systematische literatuuronderzoeken, eventueel als onderdeel van een evidence-based richtlijn (zie A.1 ‘Inleiding’). Op basis van deze zoekactie is een literatuuronderzoek van de Cochrane Library over massage bij lage rugpijn geïdentificeerd (Furlan 2015). Hoewel massage binnen de fysiotherapie vaak als aanvulling op andere interventies wordt gehanteerd, vergelijkt deze review het enkelvoudige effect van massage met passieve en actieve therapieën. Studies waarbij massage wordt gecombineerd met andere interventies, zoals oefentherapie, werden in deze studie geëxcludeerd. De review betreft een update van het literatuuronderzoek van dezelfde auteurs uit 2008 (Furlan 2008), waarin wel studies waren geïncludeerd naar de toegevoegde waarde van massage op andere therapieën. Voor de beantwoording van de uitgangsvraag over massage is de literatuur van beide reviews gescreend op onze inclusiecriteria en is vervolgens een update uitgevoerd van de zoekactie van deze literatuuronderzoeken. 

Selectie van studies in het literatuuronderzoek van de Cochrane Library

Voor het literatuuronderzoek van de Cochrane Library (Furlan 2015) is gezocht in MEDLINE, Embase, CENTRAL, CINAHL, LILACS, Index to Chiropractic Literature, and Proquest Dissertation Abstracts tot augustus 2014. Daarnaast zijn referentielijsten gescreend. Screening van de tabel met kenmerken van de geëxcludeerde studies leverde geen artikelen op waarin de toegevoegde waarde van massage op oefentherapie werd onderzocht.

Furlan 2008 beschrijft vijf studies die de toegevoegde waarde van massage op andere therapieën vergelijkt met de andere therapie alleen (Franke 2000; Geisser 2005; Poole 2007; Preyde 2000; Yip 2004). Deze vijf studies zijn getoetst aan onze vooraf gedefinieerde inclusiecriteria. Zie de volgende tabel.

Een van de studies voldeed aan de inclusiecriteria en is geanalyseerd (Preyde 2000). De artikelen die op basis van de volledige tekst zijn geëxcludeerd en de reden van exclusie is weergegeven in bijlage C.4.2-2.

Op 25 januari 2021 is door een informatiespecialist (drs. J.W. Schoones, Leids Universitair Medisch Centrum) een systematische zoekactie uitgevoerd in PubMed, MEDLINE, Embase, Emcare, Web of Science en de Cochrane Library ter actualisering van de Cochrane-review uit 2015 (zie bijlage C.4.2-6 voor de zoekverantwoording). Dit leverde 320 unieke treffers op. Na screening van de titel en het abstract op onze inclusiecriteria zijn 292 artikelen geëxcludeerd. Van 28 artikelen is het volledige artikel gescreend; uiteindelijk leverde de zoekactie twee extra studies op, een RCT (Bellido-Fernandez 2018) en een systematisch literatuuronderzoek (Kizhakkeveettil 2014). De in het systematisch literatuuronderzoek van Kizhakkeveettil geïncludeerde studies zijn beoordeeld op de inclusiecriteria van onze uitgangsvraag. Dit leverde geen extra inclusies op. Het totale aantal geanalyseerde studies komt daarmee op twee. Zie bijlage C.4.2-1 voor het stroomdiagram van het inclusieproces. 

In aansluiting op de Cochrane-review hebben we massage gedefinieerd als ‘soft-tissue manipulatie toegepast met de handen of een mechanisch apparaat’. Massage kan worden toegepast op elk lichaamsdeel, alleen op de lumbale regio of op het hele lichaam. We hebben de taxonomie van massagebehandelingen gebruikt voor musculoskeletale pijn die werd ontwikkeld door Sherman in 2006 (Sherman 2006). De taxonomie werd geconceptualiseerd als een classificatiesysteem met drie niveaus (behandeldoelen, stijlen en technieken) en vier categorieën (ontspanningsmassage, klinische massage, educatie over bewegingspatronen en energiehuishouding). Voor het bereiken van behandeldoelen definieerde Sherman stijlen, met bij elke stijl een set technieken. Van de in totaal 36 technieken kunnen er vele worden opgenomen in meerdere stijlen (zie bijlage C.4.2-8 voor de gehanteerde taxonomie). Bij de beantwoording van de uitgangsvraag over massage hebben we de artikelen over de technieken die zich richten op energiebanen geëxcludeerd. 

Karakteristieken van de geïncludeerde studies

De kenmerken van de geïncludeerde studies zijn weergegeven in bijlage C.4.2-3. De zoekactie leverde twee RCT’s (Bellido-Fernandez 2018; Preyde 2000) en één systematisch literatuuronderzoek (Kizhakkeveettil 2014) op. 

De twee RCT’s over oefentherapie en massage includeerden in totaal 131 patiënten met lage rugpijn. De gemiddelde leeftijd van de patiënten varieerde van 33 tot 48 jaar en het aandeel vrouwen van 49 tot 85%. In één studie was de gemiddelde duur van de klachten aangegeven, namelijk 12,5 weken, in de andere studie de minimale duur van de klachten, 12 weken. Beide studies rapporteerden geen gegevens over het percentage patiënten met uitstraling naar de benen. 

Individuele studiekwaliteit (RoB) 

De opzet en uitvoering van de individuele studies (‘risk of bias’, RoB) is door NS gescoord met behulp van de ‘Cochrane Risk-of-Bias tool’ (Higgins 2011). Een overzicht van de beoordeling van de studiekwaliteit (RoB) per studie is weergegeven in bijlage C.4.2-4.

Effectiviteit en bewijskracht van oefentherapie en massage versus oefentherapie

Het effect van oefentherapie en massage vergeleken met oefentherapie alleen is beschreven in twee RCT’s (Bellido-Fernandez 2018; Preyde 2000). Eén RCT heeft geen standaarddeviatie gerapporteerd en het was niet mogelijk deze te berekenen op basis van andere gegevens (Bellido-Fernandez 2018). Een overzicht van de resultaten van de studie van Preyde 2000 op korte termijn wordt weergegeven in de volgende tabel. Zie bijlage C.4.2-8 voor de forestplots van de uitkomsten op pijn en fysiek functioneren op korte termijn (figuur 1 en 2). 

Er zijn geen RCT’s gevonden die het effect op pijn en/of fysiek functioneren hebben gemeten op lange termijn.

Overwegingen

Voor de beantwoording van de uitgangsvraag worden in het proces van literatuur naar aanbeveling, behalve de literatuur ook andere overwegingen meegenomen. Samen bepalen zij de richting en sterkte van de aanbeveling. De beoordeling van overwegingen en de toelichting worden weergegeven in bijlage C.4.2-5.

• • Alonso-Coello P, Oxman AD, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Vandvik PO, Meerpohl J, Guyatt GH, Schunemann HJ, Group GW. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 2: Clinical practice guidelines. BMJ. 2016a;353:i2089.
  • Alonso-Coello P, Schunemann HJ, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Rada G, Rosenbaum S, Morelli A, Guyatt GH, Oxman AD, Group GW. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 1: Introduction. BMJ. 2016b;353:i2016.
  • Banerjee S, Walter M. CADTH Rapid response reports. aerobic exercise for chronic non-cancer back pain: a review of clinical effectiveness 2019. Ottawa (ON): Canadian Agency for Drugs and Technologies in Health. Beschikbaar via https://www.cadth.ca/aerobic-exercise-chronic-non-cancer-back-pain-review-clinical-effectiveness. Geraadpleegd op 30 november 2020.
  • Bellido-Fernandez L, Jimenez-Rejano JJ, Chillon-Martinez R, Gomez-Benitez MA, De-La-Casa-Almeida M, Rebollo-Salas M. Effectiveness of massage therapy and abdominal hypopressive gymnastics in nonspecific chronic low back pain: a randomized controlled pilot study. Evid Based Complement Alternat Med. 2018;2018:3684194.
  • Bervoets DC, Luijsterburg PA, Alessie JJ, Buijs MJ, Verhagen AP. Massage therapy has short-term benefits for people with common musculoskeletal disorders compared to no treatment: a systematic review. J Physiother. 2015;61(3):106-16.
  • Boguszewski D, Krupinski M, Białoszewski D. Assessment of the effect of swedish massage and acupressure in rehabilitation of patients with low back pain. preliminary report. Ortop Traumatol Rehabil. 2017;19(6):513-21.
  • Buttagat V, Techakhot P, Wiriya W, Mueller M, Areeudomwong P. Effectiveness of traditional Thai self-massage combined with stretching exercises for the treatment of patients with chronic non-specific low back pain: A single-blinded randomized controlled trial. J Bodyw Mov Ther. 2020;24(1):19-24.
  • Celenay ST, Kaya DO, Ucurum SG. Adding connective tissue manipulation to physiotherapy for chronic low back pain improves pain, mobility, and well-being: a randomized controlled trial. J Exerc Rehabil. 2019;15(2):308-15.
  • Cherkin DC, Eisenberg D, Sherman KJ, Barlow W, Kaptchuk TJ, Street J, Deyo RA. Randomized trial comparing traditional Chinese medical acupuncture, therapeutic massage, and self-care education for chronic low back pain. Arch Intern Med. 2001;161(8):1081-8.
  • Cherkin DC, Sherman KJ, Deyo RA, Shekelle PG. A review of the evidence for the effectiveness, safety, and cost of acupuncture, massage therapy, and spinal manipulation for back pain. Ann Intern Med. 2003;138(11):898-906.
  • Chiarotto A, Deyo RA, Terwee CB, Boers M, Buchbinder R, Corbin TP, Costa LO, Foster NE, Grotle M, Koes BW, Kovacs FM, Lin CW, Maher CG, Pearson AM, Peul WC, Schoene ML, Turk DC, van Tulder MW, Ostelo RW. Core outcome domains for clinical trials in non-specific low back pain. Eur Spine J. 2015;24(6):1127-42.
  • Chou R, Deyo R, Friedly J, Skelly A, Hashimoto R, Weimer M, Fu R, Dana T, Kraegel P, Griffin J, Grusing S, Brodt E. AHRQ comparative effectiveness reviews. noninvasive treatments for low back pain. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (US); 2016a.
  • Chou R, Deyo R, Friedly J, Skelly A, Hashimoto R, Weimer M, Fu R, Dana T, Kraegel P, Griffin J, Grusing S, Brodt E. Noninvasive treatments for low back pain. comparative effectiveness review no. 169. (Prepared by the Pacific Northwest Evidence-based Practice Center under Contract No. 290-2012-00014-I.). AHRQ Publication No. 16-EHC004-EF. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality; 2016b.
  • Chou R, Deyo R, Friedly J, Skelly A, Hashimoto R, Weimer M, Fu R, Dana T, Kraegel P, Griffin J, Grusing S, Brodt ED. Nonpharmacologic therapies for low back pain: a systematic review for an American College of Physicians clinical practice guideline. Ann Intern Med. 2017;166(7):493-505.
  • Chou R, Wagner J, Ahmed AY, Blazina I, Brodt E, Buckley DI, Cheney TP, Choo E, Dana T, Gordon D, Khandelwal S, Kantner S, McDonagh MS, Sedgley C, Skelly AC. AHRQ comparative effectiveness reviews. Treatments for acute pain: a systematic review. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (US); 2020.
  • de Campos TF. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management NICE Guideline [NG59]. J Physiother. 2017;63(2):120.
  • Ernst E. Massage therapy for low back pain: a systematic review. J Pain Symptom Manage. 1999;17(1):65-9.
  • Franke A, Gebauer S, Franke K, Brockow T. [Acupuncture massage vs Swedish massage and individual exercise vs group exercise in low back pain sufferers - a randomized controlled clinical trial in a 2 x 2 factorial design]. Forsch Komplementarmed Klass Naturheilkd. 2000;7(6):286-93.
  • Furlan AD, Giraldo M, Baskwill A, Irvin E, Imamura M. Massage for low-back pain. The Cochrane database of systematic reviews. 2015(9):CD001929.
  • Furlan AD, Imamura M, Dryden T, Irvin E. Massage for low-back pain. Cochrane Dat Syst Rev. 2008(4):CD001929.
  • Geisser ME, Wiggert EA, Haig AJ, Colwell MO. A randomized, controlled trial of manual therapy and specific adjuvant exercise for chronic low back pain. Clin J Pain. 2005;21(6):463-70.
  • Hahne AJ, Ford JJ, Surkitt LD, Richards MC, Chan AYP, Slater SL, Taylor NF. Individualized physical therapy is cost-effective compared with guideline-based advice for people with low back disorders. Spine. 2017;42(3):E169-E76.
  • Harper B, Jagger K, Aron A, Steinbeck L, Stecco A. A commentary review of the cost effectiveness of manual therapies for neck and low back pain. J Bodyw Mov Ther. 2017;21(3):684-91.
  • Harper B, Steinbeck L, Aron A. Fascial manipulation vs. standard physical therapy practice for low back pain diagnoses: A pragmatic study. J Bodyw Mov Ther. 2019;23(1):115-21.
  • Herman PM, Lavelle TA, Sorbero ME, Hurwitz EL, Coulter ID. Are nonpharmacologic interventions for chronic low back pain more cost effective than usual care? Proof of concept results from a Markov model. Spine. 2019;44(20):1456-64.
  • Higgins JPT, Green S. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions. The Cochrane Collaboration; 2011 [updated March 2011]. Version 5.1.0: Beschikbaar via: www.cochrane-handbook.org. Geraadpleegd op 30 november 2020.
  • Hu XY, Chen NN, Chai QY, Yang GY, Trevelyan E, Lorenc A, Liu JP, Robinson N. Integrative treatment for low back pain: an exploratory systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Chinese J Integr Med. 2015;26.
  • ICHOM Working Group Members for Low Back Pain. The ICHOM Standard Set for Low Back Pain. Boston, United States of America: International Consortium For Health Outcomes Measurements; 2017 [updated August 24th, 2017]. Version 2.0.3: Beschikbaar via: https://www.ichom.org/portfolio/low-back-pain/. Geraadpleegd op 30 november 2020.
  • Imamura M, Furlan AD, Dryden T, Irvin E. Evidence-informed management of chronic low back pain with massage. Spine. 2008;8(1):121-33.
  • Keifel F, Beyer L, Winkelmann C. Effectiveness of classic massage therapy for chronic back pain and functional disorders of the musculoskeletal system A secondary analysis. Man Med. 2020;58(6):321-6.
  • Kim SK, Min A, Jeon C, Kim T, Cho S, Lee SC, Lee CK. Clinical outcomes and cost-effectiveness of massage chair therapy versus basic physiotherapy in lower back pain patients: A randomized controlled trial. Medicine (Baltimore). 2020;99(12):e19514.
  • Kizhakkeveettil A, Rose K, Kadar GE. Integrative therapies for low back pain that include complementary and alternative medicine care: a systematic review. Glob Adv Health Med. 2014;3(5):49-64.
  • Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF). KNGF-richtlijn Lage rugpijn. Amersfoort: KNGF; 2013. 
  • Laimi K, Mäkilä A, Bärlund E, Katajapuu N, Oksanen A, Seikkula V, Karppinen J, Saltychev M. Effectiveness of myofascial release in treatment of chronic musculoskeletal pain: a systematic review. Clin Rehabil. 2018;32(4):440-50.
  • Lin YC, Wan L, Jamison RN. Using Integrative Medicine in Pain Management: An Evaluation of Current Evidence. Anesth Analg. 2017;125(6):2081-93.
  • Miake-Lye IM, Mak S, Lee J, Luger T, Taylor SL, Shanman R, Beroes-Severin JM, Shekelle PG. Massage for Pain: An Evidence Map. J Altern Complement Med. 2019;25(5):475-502.
  • Murthy V, Sibbritt DW, Adams J. An integrative review of complementary and alternative medicine use for back pain: A focus on prevalence, reasons for use, influential factors, self-perceived effectiveness, and communication. Spine J. 2015;15(8):1870-83.
  • Ng JY, Mohiuddin U, Azizudin AM. Clinical practice guidelines for the treatment and management of low back pain: A systematic review of quantity and quality. Musculoskel Sc Pract. 2021;51:102295.
  • Ng JY, Mohiuddin U. Quality of complementary and alternative medicine recommendations in low back pain guidelines: a systematic review. Eur Spine J. 2020;29(8):1833-44.
  • NHG-Werkgroep Standaard Aspecifieke lagerugpijn. NHG-standaard aspecifieke lagerugpijn (tweede herziening). Huisarts Wet. 2017;60(2):78-84.
  • Ozsoy G, Ilcin N, Ozsoy I, Gurpinar B, Buyukturan O, Buyukturan B, Kararti C, Sas S. The effects of myofascial release technique combined with core stabilization exercise in elderly with non-specific low back pain: a randomized controlled, single-blind study. Clin Interv Aging. 2019;14:1729-40.
  • Paanalahti K, Holm LW, Nordin M, Asker M, Lyander J, Skillgate E. Adverse events after manual therapy among patients seeking care for neck and/or back pain: a randomized controlled trial. BMC Musculoskelet Disord. 2014;15:77.
  • Poole H, Glenn S, Murphy P. A randomised controlled study of reflexology for the management of chronic low back pain. Eur J Pain. 2007;11(8):878-87.
  • Preyde M. Effectiveness of massage therapy for subacute low-back pain: a randomized controlled trial. CMAJ. 2000;162(13):1815-20.
  • Saha FJ, Bruning A, Barcelona C, Bussing A, Langhorst J, Dobos G, Lauche R, Cramer H. Integrative medicine for chronic pain. Medicine (United States). 2016;95(27).
  • Sherman KJ, Dixon MW, Thompson D, Cherkin DC. Development of a taxonomy to describe massage treatments for musculoskeletal pain. BMC Complement Altern Med. 2006;6:24.
  • Skelly AC, Chou R, Dettori JR, Turner JA, Friedly JL, Rundell SD, Fu R, Brodt ED, Wasson N, Winter C, Ferguson AJR. AHRQ comparative effectiveness reviews. Noninvasive nonpharmacological treatment for chronic pain: a systematic Review. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (US); 2018.
  • Skelly AC, Chou R, Dettori JR, Turner JA, Friedly JL, Rundell SD, Fu R, Brodt ED, Wasson N, Kantner S, Ferguson AJR. AHRQ Comparative Effectiveness Reviews. Noninvasive nonpharmacological treatment for chronic pain: a systematic review update. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (US); 2020.
  • Sundberg T, Cramer H, Sibbritt D, Adams J, Lauche R. Prevalence, patterns, and predictors of massage practitioner utilization: Results of a US nationally representative survey. Musculoskelet Sci Pract. 2017;32:31-7.
  • Thompson T, Dias S, Poulter D, Weldon S, Marsh L, Rossato C, Shin JI, Firth J, Veronese N, Dragioti E, Stubbs B, Solmi M, Maher CG, Cipriani A, Ioannidis JPA. Efficacy and acceptability of pharmacological and non-pharmacological interventions for non-specific chronic low back pain: a protocol for a systematic review and network meta-analysis. Syst Rev. 2020;9(1):130.
  • Trampas A, Mpeneka A, Malliou V, Godolias G, Vlachakis P. Immediate Effects of Core-Stability Exercises and Clinical Massage on Dynamic-Balance Performance of Patients With Chronic Specific Low Back Pain. J Sport Rehabil. 2015;24(4):373-83.
  • Trofa DP, Obana KK, Herndon CL, Noticewala MS, Parisien RL, Popkin CA, Ahmad CS. The evidence for common nonsurgical modalities in sports medicine, part 1: kinesio tape, sports massage therapy, and acupuncture. J Am Acad Orthop Surg Glob Res Rev. 2020;4(1):8.
  • Verburg AC, van Dulmen SA, Kiers H, Nijhuis-van der Sanden MWG, van der Wees PJ. Development of a standard set of outcome measures for non-specific low back pain in Dutch primary care physiotherapy practices: a Delphi study. Eur Spine J. 2019.
  • Yin P, Gao N, Wu J, Litscher G, Xu S. Adverse events of massage therapy in pain-related conditions: a systematic review. Evid Based Complement Alternat Med. 2014;2014:480956.
  • Yip YB, Tse SH. The effectiveness of relaxation acupoint stimulation and acupressure with aromatic lavender essential oil for non-specific low back pain in Hong Kong: a randomised controlled trial. Complement Ther Med. 2004;12(1):28-37.
  • Zhang Y, Tang S, Chen G, Liu Y. Chinese massage combined with core stability exercises for nonspecific low back pain: a randomized controlled trial. Complement Ther Med. 2015;23(1):1-6.