Nieuwe zoekopdracht

C.3.4 Trainen in relatie tot zuurstofdesaturatie

Meet de zuurstofsaturatie met een transcutane SpO2-meter (saturatiemeter).

Start de fysieke test of oefentherapie enkel bij een transcutaan gemeten rust-SpO2 ≥ 90%.
Neem contact op met de verwijzer indien de transcutaan gemeten rust-SpO2 na 10 minuten zitten voordat de patiënt met COPD aan een fysieke test of oefentherapie begint, nog steeds < 90% is.

Stop de fysieke test of oefentherapie bij transcutaan gemeten SpO2 < 85% en neem contact op met de verwijzer.

Monitor bij SpO2-waarden van < 90% tijdens fysieke inspanning het SpO2-herstel na het beëindigen van de fysieke test of oefentherapie. Neem contact op met de verwijzer indien de transcutaan gemeten SpO2 in de herstelfase (2 minuten na de fysieke inspanning) zich onvoldoende herstelt (= pre-inspanningsrust-SpO2).
 

Uitgangsvraag

De uitgangsvraag is opgedeeld in de volgende subvragen:

  1. Wat is de minimale transcutaan gemeten rust-SpO2 waarmee een patiënt met COPD mag beginnen met een fysieke test of oefentherapie?
  2. In hoeverre is medische zuurstofsuppletie bij patiënten met COPD zinvol tijdens een fysieke test of oefentherapie?
  3. Bij welke transcutaan gemeten SpO2 wordt de fysieke test of oefentherapie gestopt?

Aanleiding

Tijdens fysieke tests of oefentherapie daalt de transcutaan gemeten SpO2 bij 30 tot 40% van de patiënten met COPD (Andrianopoulos 2014, 2016). Deze daling kan ook optreden bij patiënten met een normale arteriële zuurstofspanning in rust (Andrianopoulos 2014). De ervaren mate van kortademigheid en de mate van zuurstofdesaturatie komen heel beperkt overeen. Hierdoor voelen patiënten een door inspanning geïnduceerde zuurstofdesaturatie over het algemeen zelf niet. De SpO2 dient daarom te worden gemeten met een transcutane SpO2-meter (zie B.3.1 ‘Aanbevolen en optionele meetinstrumenten’).

Alhoewel de transcutaan gemeten SpO2 van patiënten met COPD vaak tijdens fysieke tests en oefentherapie wordt gemeten, lijkt een door inspanning geïnduceerde zuurstofdesaturatie bij klinische stabiele patiënten met COPD niet te leiden tot een slechtere algehele gezondheidstoestand (Afzal 2018). Toch vinden therapeuten en patiënten het wenselijk om regelmatig de transcutaan gemeten SpO2 te meten tijdens fysieke inspanning. Het is echter onduidelijk hoe moet worden omgegaan met zuurstofdesaturatie bij fysieke inspanning.

 

1    Wat is de minimale transcutaan gemeten rust-SpO2 waarmee een patiënt mag beginnen met een fysieke test of oefentherapie?

 

Literatuur

Een narratief literatuuronderzoek leverde geen studies op naar de effecten van de SpO2-rustwaarde voorafgaand aan inspanning die bijdragen aan de beantwoording van deze subvraag.

 

Overwegingen

Een door inspanning geïnduceerde SpO2-daling kan de fysieke capaciteit bij patiënten met COPD verminderen en een verlaagde rust-SpO2 vergroot de kans op een door inspanning geïnduceerde SpO2-daling (Andrianopoulos 2016). De fysieke test of oefentherapie dient daarom enkel gestart te worden bij een transcutaan gemeten rust-SpO2 ≥ 90% (ERS/ATS 2014). Indien de transcutaan gemeten rust-SpO2 na 10 minuten zitten nog steeds < 90% is, dient contact opgenomen te worden met de behandelend arts voordat de patiënt met COPD aan een fysieke test of oefentherapie begint.

 

2    In hoeverre is medische zuurstofsuppletie bij patiënten met COPD zinvol tijdens een fysieke test of oefentherapie?

 

Literatuur

Bij patiënten met COPD en hypoxemie (PaO2 < 8,0 kPa) in rust, en bij patiënten met door inspanning geïnduceerde zuurstofdesaturatie, kan medische zuurstofsuppletie het inspanningsvermogen direct vergroten (Jarosch 2017). Echter, gebruik van medische zuurstofsuppletie tijdens fysieke training bij patiënten met COPD met een door inspanning geïnduceerde zuurstofdesaturatie lijkt niet te resulteren in een grotere toename van het inspanningsvermogen ten opzichte van fysieke training met kamerlucht (Alison 2019; Nonoyama 2007).

 

Overwegingen

Medische zuurstoftherapie bij patiënten met COPD kan enkel worden toegepast na afstemming met de behandelend arts. Zuurstofsuppletie bij patiënten met chronische hypoxemie kan namelijk leiden tot hypercapnie (of het verergeren daarvan), omdat zuurstofsuppletie de ademprikkel (‘hypoxic drive’) bij deze patiënten vermindert en leidt tot toename van de V/Q-mismatch (‘hypoxic vasocontstriction’) (Abdo 2012). Alhoewel een te grote daling in SpO2 de fysieke capaciteit van patiënten met COPD kan beperken, volbrengt het merendeel van de patiënten met COPD de oefentherapie veilig wanneer ze in lichte mate desatureren (Alison 2019; Walsh 2019).

Daarom dient bij patiënten met COPD die tijdens een fysieke test of oefentherapie een transcutaan gemeten SpO2 < 85% hebben en geen chronische zuurstoftherapie hebben, contact opgenomen te worden met de behandelend arts om het eventuele gebruik van medische zuurstofsuppletie tijdens fysieke inspanning te bespreken.

Medische zuurstofsuppletie voorkomt niet bij alle patiënten met COPD een daling van de SpO2 tijdens fysieke inspanning (Dyer 2012; Jarosch 2017). Daarom dient de submaximale inspanningstest op 75% van de maximale fietsbelasting eenmaal met en eenmaal zonder medische zuurstofsuppletie te worden gedaan. Als de medische zuurstofsuppletie leidt tot een hogere rust-SpO2 en een kleinere of helemaal geen daling van de transcutaan gemeten SpO2, lijkt het gebruik van medische zuurstofsuppletie geïndiceerd. Ook dient er contact opgenomen te worden met de behandelend arts indien patiënten met chronische zuurstoftherapie tijdens de fysieke test of oefentherapie een transcutaan gemeten SpO2 hebben van < 85%, om te bespreken of de medische zuurstofsuppletie tijdens fysieke inspanning eventueel verhoogd kan worden.

 

3    Bij welke transcutaan gemeten SpO2 dient de fysieke test of oefentherapie te worden gestopt?

 

Literatuur

Een narratief literatuuronderzoek leverde geen studies op naar zuurstofdesaturatie tijdens inspanning die bijdragen aan de beantwoording van deze subvraag.

 

Overwegingen

Een door inspanning geïnduceerde SpO2-daling kan leiden tot een beperking van de fysieke capaciteit. Vermoed wordt dat langdurige, extreme SpO2-daling en de daarmee gepaard gaande ernstige desaturatie, kan leiden tot cardiale ischemie en hartritmestoornissen (Walsh 2019). Daarom dient de fysieke test of oefentherapie bij een transcutaan gemeten SpO2 van < 85% gestopt te worden en contact opgenomen te worden met de verwijzer.

Een door inspanning geïnduceerde daling van de transcutaan gemeten SpO2 is niet direct een reden om de fysieke inspanning te stoppen zolang deze ≥ 85% blijft. Echter, bij SpO2-waarden van < 90% tijdens fysieke inspanning dient wel het SpO2-herstel na het beëindigen van de fysieke test of oefentherapie gemonitord te worden. Met de behandelend arts wordt contact opgenomen indien de transcutaan gemeten SpO2 in de herstelfase (2 minuten na de fysieke inspanning) zich onvoldoende herstelt (= pre-inspanningsrust-SpO2).

Literatuur

Voor het beantwoorden van de drie subvragen is in overleg met de werkgroep en de klankbordgroep besloten geen systematisch literatuuronderzoek uit te voeren. 

    • Abdo WF, Heunks LM. Oxygen-induced hypercapnia in COPD: myths and facts. Crit Care. 2012;16(5):323.
    • Afzal S, Burge AT, Lee AL, Bondarenko J, Holland AE. Should the 6-Minute Walk Test Be Stopped If Oxyhemoglobin Saturation Falls Below 80%? Arch Phys Med Rehabil. 2018;99(11):2370-2.
    • Alison JA, McKeough ZJ, Leung RWM, Holland AE, Hill K, Morris NR, et al. Oxygen compared to air during exercise training in COPD with exercise-induced desaturation. Eur Respir J. 2019 May 30;53(5).
    • Andrianopoulos V, Celli BR, Franssen FM, Pinto-Plata VM, Calverley PM, Vanfleteren LE, et al. Determinants of exercise-induced oxygen desaturation including pulmonary emphysema in COPD: results from the ECLIPSE study. Respir Med. 2016;119:87-95.
    • Andrianopoulos V, Franssen FM, Peeters JP, Ubachs TJ, Bukari H, Groenen M, et al. Exercise-induced oxygen desaturation in COPD patients without resting hypoxemia. Respir Physiol Neurobiol. 2014;190:40-6.
    • Dyer F, Callaghan J, Cheema K, Bott J. Ambulatory oxygen improves the effectiveness of pulmonary rehabilitation in selected patients with chronic obstructive pulmonary disease. Chron Respir Dis. 2012;9(2):83-91.
    • ERS/ATS. An official European Respiratory Society/American Thoracic Society technical standard: field walking tests in chronic respiratory disease. Eur Resp J. 2014;44(6):1428-46.
    • Jarosch I, Gloeckl R, Damm E, Schwedhelm AL, Buhrow D, Jerrentrup A, et al. Short-term effects of supplemental oxygen on 6-min walk test outcomes in patients with COPD: a randomized, placebo-controlled, single-blind, crossover trial. Chest. 2017;151(4):795-803.
    • Nonoyama ML, Brooks D, Lacasse Y, Guyatt GH, Goldstein RS. Oxygen therapy during exercise training in chronic obstructive pulmonary disease. Cochrane Database Syst Rev. 2007;(2):CD005372.
    • Walsh JA, Maddocks M, Man WD. Supplemental oxygen during exercise training in COPD: full of hot air? Eur Respir J. 2019;53(5).