Column van Lodi Hennink: Lage tarieven veroorzaken veel schade

9 december 2024

Onrealistisch lage tarieven drijven fysiotherapeuten uit het vak, waarschuwt KNGF-voorzitter Lodi Hennink. Dit veroorzaakt wachttijden, ontwricht de zorgketen en hindert landelijke ambities voor de eerstelijnszorg. Hij pleit voor ingrijpen door de NZa met minimumtarieven om de fysiotherapie én de zorg toegankelijk te houden.

‘De lage tarieven in de eerstelijnszorg zijn ons al meer dan tien jaar een doorn in het oog. Niet alleen omdat fysiotherapeuten recht hebben op een goede beloning, maar ook omdat deze tarieven grote maatschappelijke schade veroorzaken. Jonge fysiotherapeuten verlaten het vak omdat er geen cao is, en praktijkhouders doen hetzelfde om financiële redenen. Als dit zo doorgaat, is Nederland over vijf jaar een derde van alle fysiotherapeuten kwijt en ontstaan er tekorten die niet meer zijn in te halen.’

Dat zegt KNGF-voorzitter Lodi Hennink. ‘Jarenlang waren de lage tarieven vooral ons eigen probleem,’ vervolgt hij. ‘Maar binnenkort zit de patiënt in de hoek waar de klappen vallen. Door de uitstroom uit de beroepsgroep groeien de wachtlijsten nu al, omdat vacatures niet zijn op te vullen. De patiënt staat straks voor een dichte deur of zit in de wachtkamer van de orthopeed, omdat hij door de huisarts noodgedwongen naar de specialist is verwezen. Die zit daar op zijn beurt niet op te wachten, omdat hij er niets mee kan. Nog erger: de specialist die zijn patiënt heeft geopereerd, kan deze niet goed terugverwijzen naar een fysiotherapeut in de eerstelijnszorg vanwege de tekorten.’

Wat heeft dat voor gevolgen?
‘Het hele raderwerk van de zorg loopt zo vast. De tekorten aan fysiotherapeuten zorgen voor een kettingreactie van problemen, zowel voor de patiënt als voor de tweede lijn. Bovendien kan minister Agema haar nationale ambities van het Integraal Zorgakkoord en de Visie Eerstelijnszorg 2030 min of meer vergeten. Want daarvoor zijn fysiotherapeuten in de wijk en de regio hard nodig. Maar met een lege stoel waar een fysiotherapeut had moeten zitten, komt daar niets van terecht.

Ik wil trouwens mijn waardering uitspreken voor Bob van Ravensberg, voorzitter van de fysiovakbond FDV, die het probleem van de uitstroom zo effectief heeft geagendeerd.’

Veel fysiotherapeuten kijken kritisch naar de verzekeraars. Hoe zie jij dat?
‘De afgelopen tien jaar zijn wij als KNGF ten strijde getrokken tegen de verzekeraars. Zij laten ons immers tekenen bij het kruisje en zouden de tarieven dus kunnen verhogen. Maar stampvoeten, roepen en verwijten maken heeft in al die tijd nog geen dubbeltje opgeleverd. Dat werkt gewoon niet, omdat de lage tarieven vooral het gevolg zijn van een markt die disfunctioneert.’

Hoe dan?
‘Om te beginnen is er tussen verzekeraars en fysiotherapeuten nul komma nul marktwerking. Maar tussen verzekeraars onderling is er wél marktwerking. Zij concurreren fel op de hoogte van de premie. Die moet zo laag mogelijk zijn, en daarom drukken ze de tarieven van onder andere de fysiotherapeuten in de eerste lijn. Wij hebben daar ernstig last van, want dat doordrukken kent geen ondergrens.’

Hoe zou de marktwerking er volgens jou uit moeten zien?
‘Een lage prijs is prima als we een televisie kopen of een pak koekjes. Hoe lager de prijs, hoe beter voor de consument – dat is de gedachte achter het systeem. Maar voor de premie van de zorgverzekering ligt dat anders. Daar betekent een lage prijs slechtere zorg. Zeker voor de fysiotherapie is dit volstrekt uit de hand gelopen. De tarieven zijn nu zó laag dat er per saldo maatschappelijke schade ontstaat. In economische termen heet dat marktfalen, en dat pakt voor alles en iedereen averechts uit.’

Wat is volgens jou de oplossing?
‘De markt is op hol geslagen en blijft zonder ingrijpen onbeheersbaar. Daarom moet hij worden beteugeld. Er is een instantie die dat kan doen: de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), de toezichthouder die nauw gelieerd is aan het ministerie van VWS. Die kan ingrijpen in de markt. Dat gebeurt bij andere beroepen ook. Huisartsen en apothekers hebben bijvoorbeeld geen vrije tarieven, maar maximumtarieven. Als hun inkomens te hoog dreigen te worden, grijpt de NZa in. De tarieven gaan dan omlaag, net zo veel als nodig om de inkomens op het gewenste niveau te krijgen. Bij fysiotherapeuten in de eerste lijn hebben we precies het tegenovergestelde probleem: de inkomens zijn veel te laag. Daarom hebben wij de NZa gevraagd om voor deze groep fysiotherapeuten minimumtarieven in te stellen waaraan alle verzekeraars zich moeten houden. Inmiddels tekent zich daar ook brede politieke steun voor af.’

Hoe gaat het dan verder?
‘Als de NZa gehoor geeft aan onze oproep, worden de tarieven genormaliseerd. Dat maakt ook een cao mogelijk, een andere wens van ons. Hierdoor kunnen we veel collega’s binnenboord houden. Dat is niet alleen goed voor de fysiotherapeut, maar ook voor de patiënt, de huisarts, de specialist in het ziekenhuis, de eerstelijnszorg in het algemeen, en dus voor heel Nederland.’