Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt het risico op ernstige bijwerkingen door fysieke activiteit bij mensen die leven met of na kanker laag (< 5%) en er hebben zich geen levensbedreigende situaties of sterfgevallen voorgedaan (Speck 2010; Stout 2017). Bovendien is het aandeel patiënten dat na aanvankelijke deelname afziet van een beweeginterventie, laag (< 10%) en is de therapietrouw over het algemeen hoog (> 80%) (Singh 2018, 2020). Het is echter verstandig om onderzoeksbevindingen te bezien in het licht van de beperkingen van het doen van onderzoek. Patiënten die betrokken zijn bij onderzoek naar de effectiviteit van beweeginterventies zijn in vergelijking met de algemene populatie, veelal gemotiveerder, jonger en lichamelijk actiever, en de ziekte bevindt zich bij hen doorgaans ook in een vroeger stadium. Verder kunnen uitsluitingscriteria voor deelname aan onderzoek gehanteerd zijn, zoals de aanwezigheid van specifieke aan de behandeling gerelateerde bijwerkingen, andere chronische ziekten of comorbiditeit. Dit maakt dat onderzoeksbevindingen over veiligheid en haalbaarheid van beweeginterventies niet generaliseerbaar zijn naar de gehele populatie van mensen die leven met of na kanker. 

Zowel de ziekte als behandeling van kanker kan invloed hebben op de veiligheid van beweeginterventies. Om een veilige en effectieve beweeginterventie op te kunnen stellen, is het belangrijk eventuele klachten of symptomen in kaart te brengen. De ‘American College of Sports Medicine’ (ACSM) heeft op basis van de ‘National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Survivorship Guideline’ aanbevelingen geformuleerd voor wanneer medische goedkeuring noodzakelijk is (waarmee wordt bedoeld: toestemming van een medisch professional voor een beweeginterventie) en/of verdere evaluatie door een medisch professional (Campbell 2019; NCCN 2018). Deze risicobeoordeling is opgenomen in de volgende tabel. 

Voor de therapeut is het in het kader van een beweeginterventie belangrijk om zich te oriënteren op de mogelijk effecten op het (bewegend) functioneren van de bij zijn patiënt gebruikte combinatie van medicijnen, en op het veilig omgaan met deze effecten tijdens het uitvoeren van het behandelplan gedurende een cytostaticakuur. Voor professionals die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten die behandeld zijn of worden met cytostatica, is de ‘Handreiking veilig omgaan met cytostatica’ beschikbaar (IKNL 2015).

In overleg met de werkgroep en de klankbordgroep is besloten deze richtlijn te voorzien van een actuele beschrijving van de veiligheid van beweeginterventies ter bevordering van een actieve leefstijl en verbetering van de kwaliteit van leven van patiënten die leven met en na kanker, en de hieraan gerelateerde nieuwe inzichten voor het opstellen van een behandelplan voor deze patiëntengroep. Deze beschrijving berust op de hier genoemde bronnen.

• • American College of Sports Medicine. ACSM’s Guidelines for exercise testing and prescription. 10e druk. Philadelphia, PA: Wolters Kluwer; 2018.
  • Campbell KL, Winters-Stone KM, Wiskemann J, May AM, Schwartz AL, Courneya KS, Zucker DS, Matthews CE, Ligibel JA, Gerber LH, Morris GS, Patel AV, Hue TF, Perna FM, Schmitz KH. Exercise guidelines for cancer survivors: consensus statement from international multidisciplinary roundtable. Med Sci Sports Exerc. 2019;51(11):2375-90.
  • Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Handreiking veilig omgaan met cytostatica, versie 2.0. Utrecht: IKNL; 2015. 
  • Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF). KNGF-standaard Beweeginterventie oncologie. Amersfoort: KNGF; 2011.
  • National Comprehensive Cancer Network (NCCN). Survivorship, Version 2.2018, NCCN Clinical Practice Guidelines in Oncology. J Natl Compr Canc Netw. 2018 Oct;16(10):1216-1247.
  • Nederlandse Vereniging voor Revalidatieartsen (VRA). Richtlijn medisch specialistische revalidatie bij oncologie (2.0). Utrecht: VRA; 2018. Geraadpleegd op 11 mei 2021. Beschikbaar via https://richtlijnendatabase.nl/ 
  • Singh B, Hayes SC, Spence RR, Steele ML, Millet GY, Gergele L. Exercise and colorectal cancer: a systematic review and meta-analysis of exercise safety, feasibility and effectiveness. Int J Behav Nutr Phys Act. 2020;17(1):122.
  • Singh B, Spence RR, Steele ML, Sandler CX, Peake JM, Hayes SC. A systematic review and meta- analysis of the safety, feasibility, and effect of exercise in women with stage ii+ breast cancer. Arch Phys Med Rehabil. 2018;99(12):2621-36.
  • Speck RM, Courneya KS, Masse LC, Duval S, Schmitz KH. An update of controlled physical activity trials in cancer survivors: a systematic review and meta-analysis. J Cancer Surviv. 2010;4(2):87-100.
  • Stout NL, Baima J, Swisher AK, Winters-Stone KM, Welsh J. A systematic review of exercise systematic reviews in the cancer literature (2005-2017). PM R. 2017;9:S347-84.