Motorische schrijfproblemen bij kinderen [evidence statement]
1.1 Wat is schrijven?
Schrijven maakt deel uit van het taalonderwijs op de basisschool naast spreken, luisteren en lezen. Per augustus 2009 zijn de nieuwe kerndoelen van het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen (2005) ingevoerd in het basisonderwijs. De voortgang in het leren schrijven wordt in het onderwijs getoetst als stellen en spellen (dus het correct neerschrijven van zinnen en woorden) met behulp van de toetsen van het Centraal Instituut Toets Ontwikkeling (Cito). Deze Cito-toetsen vormen een onderdeel van het Leerling- en Onderwijs Volg Systeem (LOVS). Hoewel de voortgang in het leren schrijven als vaardigheid (de leesbaarheid van het handschrift) niet wordt getoetst en geen deel uitmaakt van de uiteindelijke kerndoelen schriftelijk onderwijs, is de vaardigheid om potlood en pen te hanteren, ook anno 2010, voorwaardelijk voor de kerndoelen.
Definitie van schrijven
Schrijven is het op papier zetten van een boodschap. Schrijven kan gezien worden als een motorische vaardigheid, een communicatiemiddel en een expressiemiddel. De kwaliteit van het schrijven wordt dan ook bepaald aan de hand van:
-
de inhoud van de boodschap;
-
het spellen en stellen;
-
de leesbaarheid van de letters, woorden en zinnen;
-
de schrijfbeweging;
-
de snelheid en de volhoudtijd.
In de zorgketen rond een kind met schrijfproblemen is samenwerking met de school van essentieel belang. Allereerst is contact met de leerkracht / remedial teacher voorwaarde om kind en schrijfprobleem goed in kaart te brengen. Aansluitend is het van belang het handelingsplan op school en de behandeling/begeleiding van de kinderfysiotherapeut op elkaar af te stemmen, zodat duidelijk is wie de begeleiding doet, wat er wordt gedaan, waar, wanneer en op welke wijze de begeleiding plaatsvindt. Conform de ecologische gedachtegang is het schrijfprobleem opgelost wanneer het kind leesbaar, met voldoende tempo en zonder pijn- of vermoeidheidsklachten zijn schrijfwerk leeftijdsadequaat kan voltooien.
Hoofdstuk 1 en 2
- 1 Inleiding
- 1.1 Wat is schrijven?
- 1.2 Aanleiding voor de ontwikkeling van dit statement
- 1.3 Centrale vraagstelling
- 1.4 Werkwijze
- 1.5 Beoogde gebruikers
- 1.6 Huidige kinder fysiotherapeutische zorg voor kinderen met schrijfproblemen
- 1.7 Conclusie
- 2 Etiologie van schrijven en schrijfproblemen (bij kinderen)
- 2.1 Wat is de relevantie van een adequaat handschrift?
- 2.2 De relatie tussen cognitieve en motorische processen
- 2.3 Schrijfonderwijs en de normale ontwikkeling van het schrijven
- 2.4 Het verschil tussen goede en slechte schrijvers
- 2.5 Een zwak of dysgrafisch schrift
- 2.6 De relatie tussen visuomotorische vaardigheden en schrijfproblemen
Hoofdstuk 3 en 4
- 3 Meetinstrumenten
- 3.1 Inventarisatie schrijfprobleem tijdens de anamnese met behulp van vragenlijsten
- 3.2 Meten van het schrijfproduct en evalueren van het effect van een interventie
- 3.3 Meten van pengreep, schrijfhouding, schrijfbeweging, pijn en/of vermoeidheid
- 3.4 Meten van een achterstand in de fijne (en grove) motoriek
- 3.5 Vaststellen van een visuomotorische integratiestoornis
- 4 De effectiviteit van interventies
- 4.1 Soorten interventies
- 4.2 Op sensorische stimulaties gerichte interventies
- 4.3 Taakgerichte interventies
- 4.4 Op letterniveau gerichte interventies
- 4.5 De specifieke kenmerken van een interventie